Jonkermolen
Het moet in het jaar 2001 geweest zijn dat we er eens over zijn begonnen. De aankoop van het ouderlijk huis van mijn moeder. Een restant van een windmolen aan de Hogedijk in Zevenhoven. We kwamen in dat jaar net terug van een verblijf in Frankrijk. In Nederland gingen de kinderen richting pubertijd, andere baan….. kortom we hadden wel iets anders te doen. Maar het idee was geboren en hield hardnekkig stand. Acht jaar later zijn we er serieus over gaan praten met de broer van mijn moeder, Kees Verhaar. Hij had de molenstomp en het boerenbedrijf van zijn vader overgenomen. Na het overlijden van zijn vrouw waren er geen directe erfgenamen en zijn wij hem gaan vragen naar zijn plannen met het restant van de molen………Die waren er niet.
— Geschiedenis —
De molen is gebouwd in1797 en maakte deel uit van de Jonkermolengang. Een van de 4 molengangen die de Zevenhovense plassen moesten droogleggen. Een molengang van de Zevenhovense plassen bestond uit twee vijzel molens, zo werd het hoogte verschil overbrugd. De molens in een molengang werden aangeduid met letters. Molengang D-A en H-G (Zouthuissluis molengang) sloegen het water uit op de Drecht. De molengang E-B (Jonkermolengang) en F-E sloeg uit op de Kromme Mijdrecht.
James Watt´s ontwikkeling van de stoommachine in 1764 betekende het functionele einde van deze windmolens. In 1873 werd de molengang F-C vervangen door een stoomgemaal. De molens F,C, D en A werden afgebroken. Rond 1926 kwam het elektrisch gemaal en werden de molens G en H overbodig. Ze werden verkocht aan de toenmalige molenaars Zaal en Schalkwijk. Zij verbouwden de molens tot woonhuizen. De molenrestanten zijn nog te vinden aan het Nieuwveens Jaagpad. In de zomer van 1926 verongelukte onder molen E waardoor ook boven molen B overbodig werd. Die molen werd verkocht aan de toenmalige molenaar Dirk Verhaar, de vader van mijn moeder……Mijn opa!
Dirk Verhaar kocht de molen voorƒ1200,= gulden en liet de molen tot woonhuis verbouwen in 1928. De verbouw ging met gesloten beurzen. In ruil voor alle draaiende delen van de molen verbouwde een timmerman uit Noorden de molen. Tijdens de verbouwing bivakkeerde het jonge gezin van mijn opa in de snuiver: een klein bijgebouwtje waarin de zeildoeken voor de wieken werden opgeslagen. Het was zo klein dat aan de oostkant van het huisje slaapplaatsen in de open lucht moesten worden geïmproviseerd. Vanaf die tijd voorzag hij, als een echt natuur mens, met een klein gemengd bedrijf in zijn levensonderhoud. Hij had enkele koeien, varkens en kippen. Verbouwde op een klein stukje land voederbieten en was met een moestuin en een boomgaard redelijk zelfvoorzienend. Het was geen vetpot heb ik van mijn ouders begrepen.
Opa Dirk kwam uit een molenaars geslacht. Zijn vader, Cornelis Verhaar, was molenaar in Nieuwveen en zelf ook een zoon van een molenaar. Cornelis Verhaar en Flora Staphorst hadden tien kinderen 6 jongens en 4 meisjes. Dirk was de vierde van de jongens, geboren op 15 juni 1882. Twee van zijn broers zijn ook molenaar geworden waarvan Tinus de molenaar was op de onder molen E van de molengang Jonkermolen. Dirk trouwde op 8 september 1916 met Cornelia van Eijk. Nel de jongste dochter is mijn moeder.
De boerderij werd na de dood van Dirk Verhaar voortgezet door zijn zoon Kees. Kees bleef in de molenstomp wonen. Na zijn huwelijk met Bep Pieterse verbouwde hij het interieur van de molenstomp en plaatste er een aanbouw aan. Kees was een markant figuur in de buurt. Hij hield enorm van het buitenleven. Tot op hoge leeftijd verzorgde hij zijn dieren. In 2012 kochten wij de molen van hem op voorwaarden dat hij erin mocht blijven wonen zolang hij wilde. In de zomer van 2014 is hij overleden en werd vanuit de molen naar de begraafplaats in De Hoef gebracht.
- Voorbereiding -
En dan kunnen de voorbereidingen voor een totale restauratie beginnen. We vragen twee aankomende architecten aan de TU Delft een ontwerp te maken.
Het idee achter het ontwerp is om de situatie die is ontstaan na de verbouw van 1928 terug te laten komen. Er stond toen een tot woonhuis verbouwde molen met een schuurtje naast de west gevel, los van de molen. In dat schuurtje was de WC, het secreet. De nieuwe aanbouw krijgt een moderne vormgeving om het duidelijk te onderscheiden van de molenstomp. Tussen de molen en de aanbouw komen wanden van glas zodat het optische los komt te staan van de molenstomp. Aan de noordoost kant wordt een dak vlak vervangen door een glasplaat Als geheel moet het in het landschap passen. In samenwerking met de monumenten commissie is het onderstaande ontwerp gemaakt.
De buitenkant van de molenstomp wordt teruggebracht naar het uiterlijk zoals direct na de verbouwing in 1928. Binnen hebben we enkele constructie problemen: De balkenlaag van de begane grond is op veel plaatsen verrot en aangetast door houtworm. De verdieping balkenlaag is te licht uitgevoerd. Muurplaten zijn verrot waardoor het dak doorzakt. De eensteens muur van de bovenverdieping slaat door. We besluiten dan ook om de binnenkant helemaal te strippen en opnieuw op te bouwen. Voor de nieuwe aanbouw moeten we eerst opzoek naar een mogelijke fundering. Daarom graven we in 2016 de waterloop op. Maar voordat we daar aan kunnen beginnen moet er eerst het nodige asbest worden verwijderd. En omdat we dan toch bezig zijn laten we de asbest golfplaten op de schuur in de boomgaard ook gelijk verwijderen.
Als we dan uiteindelijk gaan graven blijkt de vijzelkom er inderdaad nog te liggen. Een interessant detail: bij de opgraving blijkt de `klap` (lost klep) nog in de vijzelkolom te zitten. Hiermee kon men het water uit de vijzel laten lopen waardoor de belasting verminderde. De molen kon dan ook bij minder wind blijven draaien. De `klap` is een uitvinding van Jan de Lange. Hij was molenaar op de Zouthuissluis molengang. Hoe de fundering onder de molen en onder de vijzelkolom er uit zou moeten zien vinden we in het boek van A.Sipman, molenbouw. En inderdaad als we de fundering opgraven komt een fundering tevoorschijn als getekend. Met voldoende draagkracht voor de nieuwe aanbouw.
